Şekil 11’deki devrede kullanılan T1 transformatörüne “center-tapped transformer” adı verilmektedir. Bu transformatörün ikinci sarımının tam ortasında diğer transformatörlerden farklı olarak üçüncü bir kol vardır. Böylece ikinci sarımda oluşan voltajın yarısı kullanılmaktadır. Çünkü bu üçüncü kol, ikinci sarımı tam olarak ikiye bölmüştür. Ayrıca bu tür transformatörlerin ikinci sarım kısmının üst ve alt kollarındaki sinyaller arasındaki faz farkı 180 derecedir. Bu nedenle de Şekil 11’deki D1 ve D2 diyotları aynı yönde bağlanmışlardır. Şimdi geleneksel tam dalga doğrultucunun çalışma prensibine geçelim:
 |
| Şekil 11: Geleneksel Tam Dalga Doğrultucu |
Şekil 11’deki V1 giriş sinyalinin pozitif alternansı için (Bkz. Şekil 12) D1 diyodunun anodu katoduna göre daha pozitif olacağından bu diyot ileri kutuplanmıştır. Diğer taraftan center-tapped transformatörden dolayı transformatörde ikinci sarımın alt ucunun, üst ucu ile arasında 180 derecelik faz farkı olduğundan dolayı D2 diyodunun katodu anoduna göre daha pozitif olacağından bu diyot ters kutuplanmıştır. O halde V1 kaynağının pozitif alternansı için devreden geçen akımın izlediği yol; T1 transformatörünün ikinci sarımının üst ucundan D1 diyoduna, D1 diyodundan R1 yük direncine, R1 yük direncinden de T1 transformatörünün ikinci sarımının orta ucuna doğrudur. Dolayısıyla bu akım yük direnci üzerinde bir potansiyel fark oluşturmuştur (Bkz: Şekil 13).
 |
| Şekil 12: XSC2 Osiloskopundan Ölçülen Giriş Sinyali |
Şekil 11’deki V1 giriş sinyalinin negatif alternansı için (Bkz. Şekil 12) D2 diyodunun anodu katoduna göre daha pozitif olacağından bu diyot ileri kutuplanmıştır. Diğer taraftan center-tapped transformatörden dolayı transformatörde ikinci sarımın üst ucunun, alt ucu ile arasında 180 derecelik faz farkı olduğundan dolayı D1 diyodunun katodu anoduna göre daha pozitif olacağından bu diyot ters
kutuplanmıştır. O halde V1 kaynağının negatif alternansı için devreden geçen akımın izlediği yol; T1 transformatörünün ikinci sarımının alt ucundan D2 diyoduna, D2 diyodundan R1 yük direncine, R1 yük direncinden de T1 transformatörünün ikinci sarımının orta ucuna doğrudur. Dolayısıyla bu akım da yük direnci üzerinde bir potansiyel fark oluşturmuştur (Bkz: Şekil 13).
 |
| Şekil 13: XSC1 Osiloskopundan Ölçülen Çıkış Sinyali |
Sonuç olarak görülmüştür ki, geleneksel tam dalga doğrultucularda, giriş sinyalinin her iki alternansı da doğrultulmuştur.
NOTLAR:
1) Şekil 11’deki devrede osiloskopla ölçülen çıkış sinyali, yaklaşık olarak giriş sinyalinin aynısı olarak çıkmıştır. Eğer bu çıkış voltajı bir multimetre ile ölçülseydi, multimetrede okunan değer, giriş sinyalinin tepe değerinin 0,636 katı kadar olacaktı.
Görüldüğü gibi tam dalga doğrultucuda elde edilen ortalama gerilim değeri, yarım dalga doğrultucuda elde edilen ortalama gerilim değerinin iki katıdır. Bunun nedeni de yarım dalga doğrultucularda elde edilen çıkış voltajında ya pozitif ya da negatif alternans elde edilmişti. Oysa ki, tam dalga doğrultucularda, yarım dalga doğrultucularda doğrultulamayan alternanslar da doğrultulmuştur. Bu da tam dalga doğrultucuların yarım dalga doğrultuculardan daha etkili olduğunu göstermektedir.
Örneğin, Şekil 11’deki devrede R1 yük direnci üzerindeki gerilimin değeri 6,36V olarak bulunur.
2) Yarım-dalga doğrultucularda çıkış sinyalinin frekansı, giriş sinyalinin frekansının iki katıdır. Çünkü giriş sinyali bir tam “cycle” oluştururken, tam dalga doğrultma işlemi ile çıkış sinyali iki tam “cycle” oluşturmaktadır. Dolayısıyla 50 hz olduğunu söyleyebiliriz.
3) Yarım dalga doğrultmada uygulanan filtreleme işlemi tam dalga doğrultma devrelerinde de uygulanabilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder